افزایش تبلیغات برای نظریه زمین تخت ؛ زمین تخت گرایان به آب و آتش می زنند!

این روزها، فعالیت زمین تخت گرایان در فضای آنلاین بیشتر از هر زمان دیگری شده است. در اینجا به بررسی اینگونه از تبلیغات برای نظریه زمین تخت می‌پردازیم.

نظریه زمین تخت از زمان باستان و توسط اقوام گوناگون آغاز و تا سال‌های طولانی بر باورهای مردم ماندگار بود. وسعت بسیار زیاد سطح زمین، علتی بود که سبب می‌شد مردمان آن دوران تصور کنند که زمین صاف است. از طرفی، در زمان‌های قدیم تکنولوژی امروزی در دسترس بشر نبود و همه مردم آن زمان تصور می‌کردند که زمین باید مسطح باشد.

قرن ششم میلادی زمانی بود که یونانیان دریافتند زمین کروی است و اولین بار دانشمند مشهوری با نام فیثاغورت بود که ادعا کرد زمین، یک سیاره کروی است. آن‌ها همچنین برای اولین بار موفق شدند محیط زمین و ماه را به دقت اندازه‌گیری کنند. با وجود آنکه یونانیان به کروی بودن زمین پی برده بودند، همچنان گروه‌هایی از سراسر جهان این ادعا را رد کرده و زمین را فضایی تخت و ثابت می‌پنداشتند.

در قرن بیست و یکم، دیگه بر کسی پوشیده نیست که تنها هندسه کروی است که در مورد زمین صدق می‌کند. اما با این حال، همچنان گروهی در سراسر دنیا مشغول به تبلیغات برای نظریه زمین تخت هستند. زمین تخت گرایان با دلایل مخصوص به خود، سعی می‌کنند که بسیاری از پدیده‌های دنیای نجوم را تشریح و مخاطبین خود را با مدل مسطح زمین قانع کنند. شاید برای شما هم عجیب باشد که در عصر مدرن، گروهی از افراد معتقد باشند زمین یک جهان مسطح باشد! نظریه جنجالی زمین تخت ، در سال‌های اخیر نیز سر و صدای بسیاری را به راه انداخته است.

در روزهای گذشته نیز شاهد بودیم که رپری آمریکایی با نام بی. او. بی (B. o. B)، یک ماهواره برای اثبات تخت بودن زمین به فضا می‌فرستد. او یکی از جدیدترین اعضایی‌ست که به انجمن زمین تخت گرایان جهان پیوسته و ادعای او، واکنش‌های بسیاری را از سوی فضانوردان قدیمی ناسا در پی داشت.

پیش‌تر نیز 7 روش مختلف برای اثبات کروی بودن زمین و رد ادعای زمین تخت گرایان را خدمت شما علاقه‌مندان به این بحث جنجالی ارائه کردیم. اما با این حال نیز زمین تخت گرایان، همچنان بر ادعای عجیب خود اصرار ورزیده و با تبلیغات نظریه زمین تخت سعی دارند ذهنیت مردم را نسبت به واقعیت کروی بودن زمین تغییر دهند.

همانطور که تا به حال نیز متوجه شده‌اید، بحث پیرامون این ادعای جنجالی در چند وقت اخیر، بسیار پر رنگ‌تر از همیشه شده است. با استناد بر نتایج گوگل ترند (Google Trends)، جستجوی کاربران در مورد نظریه زمین تخت در سال جاری، بسیار چشم‌گیر بوده و همین امر حکایت از آن دارد که: زمین تخت گرایان برای اثبات این نظریه عجیب و غریب، به آب و آتش می زنند! این مسئله تا حد بسیاری خنده‌دار و حتی عجیب است. در اینجا قصد داریم بدانیم که علت این جهش چشم‌گیر در جستجو پیرامون این مطلب، شامل چه مواردی بوده است؟

با بررسی دقیق جستجوهای کاربران، مشاهده می‌شود که جستجوی عبارات مرتبط با نظریه زمین تخت در ماه فوریه و مارس افزایش داشته و این روند در مورد ماه‌های می و سپس آگوست و سپتامبر نیز تکرار شده است. این جهش‌ها، اغلب به دلیلی علاقه نشان دادن افراد مشهور و سرشناس رخ داده‌اند. اما علاقه کاربران برای جستجو پیرامون نظریه زمین تخت در اواخر سال 2014 به طور پیوسته رو به افزایش بوده و گفته می‌شود که این روند به راه‌اندازی «انجمن زمین تخت» (Flat Earth Society) توسط دنیل شنتون (Daniel Shenton) بی‌ربط نیست. اگر عبارت زمین تخت را به زبان انگلیسی (Flat Earth) در گوگل جستجو کنید، صفحه پرسش‌های متداول این وب‌سایت در رتبه سوم قرار گرفته است. زمین تخت گرایان با تکیه بر مشاهدات عینی، سعی دارند که این ادعا را به اثبات برسانند. در واقع آن‌ها با ارائه دلایلی عجیب، ذهن فرد را در پذیرش حقایق به چالش وا می‌دارند. با این کار، افراد تصور می‌کنند آنچه که در دنیای اطراف خود می‌بینند، واقعیت ماجراست؛ اما این به تنهایی برای پذیرش یک ادعا به این بزرگی کافی نیست.

رسانه‌های خبری نیز در این میان بی‌تاثیر نیستند؛ زیرا تشریح مسائل مربوط به نظریه زمین تخت، ترافیک باورنکردنی را در وب‌سایت‌های خبری ایجاد کرده است. در واقع زمین تخت گرایان از حس علاقه بی‌پایان انسان به مسائل اسرارآمیز سو استفاده کرده و سعی دارند اعتقاد عمیق افراد نسبت به هندسی کروی زمین را زیر سوال ببرند.

انجمن زمین تخت گرایان، بر این باور است که زمین هیچ انحنایی ندارد و تمامی عکس‌ها و خبرهای مرتبط با آن کذب محض هستند. آن‌ها همچنین فرود انسان بر کره ماه را دروغی بیش نخوانده و معتقدند که این تصویرپردازی‌ها، صرفا جنبه تبلیغاتی داشته‌اند! این وب‌سایت، طراحی بسیار زیبا و مدرنی داشته و مخاطبین خود را به هر شکل ممکن مجذوب خود می‌کند. در 5 سال اخیر، مراکز آموزشی به دانش‌آموزان یاد می‌دهند که محتوای غیرقابل اعتماد را می‌توان از ظاهر یک وب‌سایت به خوبی شناسایی کرد. این همان عاملی‌ست که مدیران این انجمن بر آن توجه ویژه‌ای داشته و به هر شکل ممکن، یک وب‌سایت کاربرپسند را برای مراجعه‌کنندگان آماده کرده‌اند.

رسانه‌های دیجیتال و به خصوص شبکه اجتماعی رددیت (Reddit)، یکی از رسانه‌های مورد علاقه زمین تخت گرایان شناخته می‌شود. داستان‌های مربوط به ادعای تخت بودن زمین را امروزه می‌توان در جای جای این شبکه اجتماعی مشاهده کرد. نحوه کار نیز به این صورت است: نظریه‌های توطئه باعث می‌شود که افراد عادی، نظرات خود را پیرامون آن درج کنند و همین امر موجب داغ شدن این موضوع در اینگونه صفحات می‌شود. در واقع با مطرح شدن چنین ادعایی، بحث و تبادل نظر پیرامون آن در انواع شبکه‌های اجتماعی بیشتر و بیشتر می‌شود؛ هرچقدر که این مسئله مضحک و بی‌معنی باشد! این موضوع جایی داغ‌تر می‌شود که یک هنرمند و یا یک رسانه‌ خبری مهم و شناخته شده، نسبت به آن موضع نشان دهد. محافل خبری نیز همواره رقبای خود را زیر نظر دارند و همین امر سبب می شود که یک مسئله غیرمنطقی، تا این اندازه رشد پیدا کند.

نظریه زمین تخت، توسط رسانه‌های خبری تراز اول از جمله Vice, The Atlantic, Sports Illustrated, The Guardian و Mic تحت پوشش قرار گرفت. هیچ‌یک از این رسانه‌ها، ادعای تخت بودن زمین را نپذیرفتند، ولی باید توجه داشت این همه آن دلیلی‌ست که زمین تخت گرایان برایش به آب و آتش می زنند!

به کمک ابزار CrowdTangle در فیسبوک، می‌توان به اطلاعات دقیق‌تری از پست‌های ارسال شده در صفحات این شبکه اجتماعی دست پیدا کرد. رابط کاربری این ابزار بسیار ساده است و وضعیت افزایش یا کاهش لایک‌ها، کامنت‌ها و به اشتراک‌گذاری هریک از مطالب را نسبت به حالت معمول مورد سنجش قرار می‌دهد. جالب توجه است که مطالب مربوط به نظریه زمین تخت در این صفحات، بیشترین مقدار از لایک‌ها و نظرات مخاطبان را به خود اختصاص داده‌اند. به طور دقیق‌تر، مقالات مربوط به بحث جنجالی نظریه زمین تخت در رسانه‌های خبری، 10 الی 15 برابر نسبت به سایر مطالب، بازدید بیشتری داشته‌اند. جالب است بدانید که منبع خبری Mic.com در سال گذشته، مطلبی پیرامون این موضوع را منتشر کرد. در حالت عادی، میزان به اشتراک‌گذاری مطالب این وب‌سایت در حالت معمول 30 مرتبه به اشتراک گذاشته می‌شدند. اما مقاله مربوط به زمین تخت، بیش از هزار مرتبه از سوی کاربران به اشتراک گذاشته شد و همین امر میزان توجهات حول این نظریه عجیب را افزایش داد. افزایش بازدیدهای کاربران از اینگونه مطالب در رسانه‌های خبری، ترافیک بیشتری را ایجاد می‌کند و همین امر سبب می‌شود که موتورهای جستجو نیز نتایج آن را در رتبه‌های بالاتر به نمایش بگذارند. یکی از مدیران انجمن زمین تخت گرایان جهان نیز در همین راستا، با ارسال نامه‌ای از Yahoo تشکر کرد! او در این نامه نوشت که هر مقاله در مورد نظریه زمین تخت، پیام اصلی زمین تخت گرایان را به مخاطبین خود در سراسر جهان می‌رساند.

اما آیا هر کسی که مطالب مربوط به این نظریه را می‌خواند، در واقع یک زمین تخت گرا به شمار می‌رود؟ مطمئنا خیر! پس چرا افرادی که به این نظریه بی اعتقاد هستند، چندین ساعت از وقت خود را صرف مطالعه چنین مطالبی می‌کنند؟ پاسخ به این سوال نیز در نوع خود بسیار جالب است؛ اینگونه نظریه‌ها، سعی دارند بدیهی‌ترین مسائل را با تئوری توطئه ترکیب کنند. به عنوان مثال، آیا ممکن است که عوامل امنیتی ایالات متحده آمریکا، از روی عمد مواد منفجره را در برج‌های دوقلو جاسازی کرده باشند تا یک صحنه تروریستی دروغین را به نمایش بگذراند؟ آیا این مافیا بودند که جان اف کندی را ترور کردند؟ آیا فضایی‌ها در زمین هستند؟ اینگونه مسائل، موضوع داغی برای ایجاد یک مطلب بسیار جذاب و جنجال‌برانگیز به شمار می‌آیند. بنابراین حتی اگر خوانندگان به این نظریه بی‌اعتقاد باشند، مطالعه آن برایشان بسیار سرگرم‌کننده و جذاب خواهد بود.

مارک فنستر (Mark Fenster) به عنوان نویسنده «نظریه‌های توطئه: قدرت در فرهنگ آمریکایی و اسرار آن» (Conspiracy Theories: Secrets and Power in American Culture) در این باره می‌گوید: مطالعه درباره نظریه‌های توطئه، حس و حالی شبیه به تماشای سریال آقای ربات (Mr. Robot) را در فرد القا می‌کند. اینگونه برنامه‌ها و داستان‌ها، موجب می‌شود که خواننده حتی به بدیهی‌ترین مسائل نیز شک کند! شما مجموعه‌ای از مفاهیم و باورهای منطقی دارید که از زمان کودکی آنان را از اطرافیان خود آموخته‌اید. اما در حقیقت، اگر نگاه نزدیک‌تری به آنان بیندازید، می‌بینید که بخشی از عمر خود را با باورهای دروغین گذرانده‌اید! این همان هیجانی است که زمین تخت گرایان برای اثبات ادعای خود به آن نیاز دارند.

شما نمی‌توانید ذهن افرادی که به نظریه زمین تخت اعتقاد پیدا کرده‌اند را تغییر دهید! آن‌ها تمامی تصاویر، شواهد و معادلات ریاضی که بر انحنای زمین دلالت دارند را به راحتی رد می‌کنند! برای پذیرش یک تئوری مشابه با این، شما باید یک مسیر طولانی به گذشته را قبول کنید. برای آن دسته از افرادی که به این نظریه باور ندارند، جدا کردن واقعیت از جذابیت‌های داستانی کاری بسیار آسان است. اما افرادی که به نظریه زمین تخت اعتقاد پیدا می‌کنند، پذیرفته‌اند که دنیا آن‌طور که به نظر می‌رسد نیست! بنابراین، یک نظریه توطئه می‌تواند برای آنان بهترین نقش را ایفا کند؛ یک روش خوب و کارآمد برای توضیح آنچه که برخلاف باورهای امروزی است.

تئوری زمین تخت در فضای آنلاین محبوبیت بسیاری را به دست آورده است و هنوز مشخص نیست که این شوخی تلخ چه زمانی به پایان می‌رسد. در حال حاضر، صدها هزار نفر از مردمان جهان، بحث‌های داغ زمین تخت گرایان را دنبال می‌کنند و دنیای امروز به لطف پیشرفت‌های چشمگیر شبکه اینترنت، بستری مناسب برای تولید نظریات توطئه است. به عنوان مثال، در 50 سال گذشته، اعتقادهای توطئه‌آمیز در مورد ترور جان اف کندی، بین 60 الی 80 درصد افزایش داشته است. نظریات توطئه همواره توجه مخاطبین را برای مطالعه به خود جلب می‌کرده‌اند، اما باور پیدا کردن به آنان بحث دیگری است. ما از نظریه‌های توطئه با خبر هستیم و چیزهای زیادی در مورد آنان می‌دایم، شاید هم در برخی موارد پیش بیاید که تعدادی از این نظریه‌ها را بپذیریم. ولی واقعیت امر این است که پذیرش یا عدم پذیرش چنین مطالبی، بر واقعیت امر هیچ تاثیر ندارد! کاربران شبکه‌های اجتماعی در دنیای امروزی، تنها آن چه را می‌بینند باور می‌کنند و این امر تا حد بسیاری با وقایع علمی در تضاد است.

واقعیت این است که نظریه‌های توطئه بسیار جالب و در برخی موارد حتی خنده‌دار هستند. افرادی که به چنین نظریه‌هایی اعتقاد پیدا می‌کنند، هیچ تاثیری بر زندگی دیگران ندارند. به همین علت، مردم با مشاهده چنین مطالبی در شبکه‌های اجتماعی، بر روی آن کلیک می‌کنند تا صرفا چنین نظریه‌ای را نیز مطالعه کرده باشند. این بدان معنا نیست که چنین فردی تصمیم بگیرد به فرقه افراد ضدواکسن و یا دامن زدن و پخش کردن چنین شایعاتی بپیوندد. اما باید به خاطر داشت که لایک کردن، کامنت گذاشتن و یا به اشتراک‌گذاری چنین شایعات بی اساسی، در دنیای مدرن امروزی چندان خوشایند و قابل پذیرش نیست.

ساخت جوک‌های مربوط به نظریه زمین تخت و یا زیر سوال بردن عقاید زمین تخت گرایان نیز به نوبه خود در داغ‌تر شدن این موضوع کمک می‌کند. اینگونه پست‌ها و مطالب، در نگاه اول سرگرم‌کننده به نظر می‌رسند، اما همواره گروهی از افراد آماده پذیرش چنین ادعاهای فریبنده‌ای قرار دارند. زمانی که مطالعه در مورد نظریه زمین تخت به طور عادی انجام می‌شود، به عقیده و یا نظر هیچ شخصی توهین نمی‌شود؛ چرا که فرد خواننده در پذیرش این ادعا، مختار است. اما زمانی که مخالفان این نظریه به ساخت تصاویر طنز در مورد آن می‌پردازند، گروهی از افراد به چنین نظریه‌هایی ایمان می‌آورند! آن‌ها تصور می‌کنند که دولت‌ها و سران قدرت در جهان، همواره در حال ترویج باورهای دروغین خود در اذهان مردم هستند. آن‌ها همچنین با خود می‌گویند که جوک ساختن و به سخره گرفتن چنین نظریه‌هایی، ممکن است با هدفی از پیش تعیین شده در حال انجام باشد. بدین جهت، از نظر چنین افرادی، تمامی دانشمندان فیزیک، ستاره‌شناسان و یا حتی فضانوردان هم دروغ می‌گویند. در واقع شما با سخره گرفتن عقاید افراد، آن‌ها را پیش از پیش به چیزی که در ذهن دارند مجاب می‌کنید!

ترویج نظریه زمین تخت ، به اندازه تغییر شرایط اقلیمی و یا واکنش‌های ضد واکسیناسون، خطر ندارد. اما نباید فراموش کرد که این روند، کاملا هم بی‌ضرر نیست! باید در نظر داشت که نظریه‌پردازی توطئه نیز می‌تواند حد و مرز خاصی داشته باشد؛ چرا که در حال حاضر معتقدان به نظریه زمین تخت، ریشه‌های علم را هدف قرار داده‌اند. این چیزی است که تاثیر عمیقی بر روی اقشار مختلف جامعه دارد. در واقع طرفداران این دسته از نظریه‌ها در اکثر موارد، ریشه‌های تخصصی علم و یا یک مفهوم را هدف قرار می‌دهند. به عنوان مثال، یک رپر آمریکایی صرفا با بهره‌گیری از میزان شهرت خود، یک واقعیت علمی را که حاصل سال‌ها تحقیق و مطالعه علمی است را زیر سوال می‌برد و همین امر حاشیه‌های بسیاری را ایجاد می‌کند.

به عقیده کارشناسان، هدف اصلی یک نظریه‌پرداز توطئه، اثباتی بر درست یا غلط بودن یک مسئله خاص نیست. در واقع او می‌گوید که هیچ چیزی قابل اثبات نیست! چنین مسئله‌ای در زمان انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا در سال 2016 نیز رخ داد؛ گروه بسیاری از افراد به این باور رسیده‌اند که نتایج این انتخابات به صورت خودسرانه دستکاری شده و دونالد ترامپ را در مرکز قدرت قرار داده است.

نمونه دیگری از این شایعات نیز در سال گذشته به راه افتاد که موج عظیمی از شوخی‌ها و جوک‌‌های کاربران شبکه‌های اجتماعی را در پی داشت. داستان از این قرار است که یک شهروند ساکن ایالت کارولینای شمالی با تفنگ وارد رستوران پیتزافروشی شد که در شایعات رسانه های اجتماعی می‌گویند صاحب آن در کار قاچاق کودکان و ارائه آنان به حلقه ای از نزدیکان خانم کلینتون از جمله جان پودستا رئیس کمپین انتخاباتی کلینتون، بوده است. این یکی از مشکلات بزرگ شبکه اینترنت در عصر امروزی به شمار می‌رود که تشخیص تفاوت بین یک شوخی یا واقعیت، امری بسیار پیچیده است.

در سپتامبر سال جاری، یک بسکتبالیست لیگ حرفه‌ای NBA با نام Kyrie Irving، اعلام کرد که اطلاعیه قبلی وی درباره پیوستن به زمین تخت گرایان، تنها یک شوخی رسانه‌ای بوده است! نظر شما در این باره چیست؟ آیا فکر می‌کنید که مدل مسطح زمین صرفا یک شوخی عجیب در عصر ارتباطات به شمار می‌رود؟ آیا نباید درباره افزایش نظریه‌های توطئه نگران بود؟