جوایز علمی نوبل ۲۰۱۶ اعطا شد؛ اروپایی‌ها یکه تازی کردند

بار دیگر در اوایل ماه اکتبر شاهد برگزاری بزرگترین رویداد علمی جهان بودیم. برندگان خوش شانس و البته شایسته جایزه نوبل ۲۰۱۶ در بخش‌های فیزیک، شیمی و پزشکی معرفی شدند که بیشتر آنها از قاره اروپا بودند و قاره آسیا نیز در این بین یک نماینده داشت.

همزمان با اوایل ماه اکتبر یعنی سالگرد درگذشت آلفرد نوبل، آکادمی سلطنتی علوم سوئد مراسم نوبل ۲۰۱۶ را برگزار کرد و در میان برندگان خبری از آمریکایی‌ها و آفریقایی‌ها نبود. جوایز امسال به اروپایی‌ها رسید و تنها یک ژاپنی به عنوان نماینده آسیا موفق به دریافت نوبل ۲۰۱۶ شد تا قاره کهن نیز در این مراسم به افتخار نماند. مراسم امسال و مشخص شدن برندگان با نکات جالبی همراه بود که مرور آنها خالی از لطف نیست.

مروری بر جوایز علمی نوبل ۲۰۱۶

جایزه نوبل پزشکی ۲۰۱۶

«یوشینوری اوسومی» از کشور ژاپن تنها نماینده غیر اروپایی در میان برندگان نوبل امسال بود که به دلیل تحقیقات در زمینه مکانیزم‌های بازسازی سلولهای بدن یا اتوفاژی این افتخار را کسب کرد. برنده شدن یک ژاپنی آن هم به تنهایی از نکات قابل توجه نوبل پزشکی به شمار می‌رود.

اوسومی تحقیقات خود را از چندین سال پیش آغاز کرد و به این نتیجه رسید که سلولهای بدن انسان سم زدایی کرده و خود را درمان می‌کنند. سال‌هاست که دانشمندان و پزشکان به دنبال کشف مکانیسم اتوفاژی و پروتئین‌های دخیل در آن هستند که یوشینوری اوسومی نیز یکی از پیشتازان این مسئله بود و سرانجام موفق شد صد و هفتمین جایزه نوبل پزشکی را از آن خود کند.

از سال ۱۹۰۱ تا کنون ۱۰۷ جایزه نوبل در حوزه پزشکی اعطا شده و ۱۲ زن موفق شده‌اند به این افتخار دست پیدا کنند. همچنین تاکنون ۳۸ جایزه پزشکی تنها به یک نفر تعلق گرفته و در سایر موارد این جایزه به طور مشترک به چند دانشمند رسیده است. «فردریک بانتینگ» با ۳۲ سال سن و به دلیل کشف انسولین در سال ۱۹۲۳ به عنوان جوانترین برنده نوبل پزشکی شناخته شده و «پیتون روز» ۸۷ ساله نیز مسن‌ترین برنده نوبل تا کنون است. پیتون روز در سال ۱۹۶۶ به دلیل کشف ویروس‌های ایجاد کننده تومور موفق به کسب نوبل شد.

نوبل پزشکی در سال گذشته به «ویلیام کمپل» از ایرلند و «ساتوشی اومورا» از ژاپن و «یویوتو» از چین رسید. این سه دانشمند در زمینه درمان عفونت ناشی از انگل کرم‌های گرد و درمان مالاریا به کشفیاتی رسیده بودند و به همین خاطر شایسته کسب جایزه نوبل شدند.

جایزه نوبل فیزیک ۲۰۱۶

از دید کارشناسان و دانشمندان، نوبل فیزیک را می‌توان مهم‌ترین بخش این مراسم دانست. امسال سه دانشمند از بریتانیا به نام‌های «دیوید تولس»، «دانکن هالدان» و «مایکل کاستلریتز» برای کشف نظری مراحل توپولوژیک یک ماده توانستند برنده جایزه نوبل ۲۰۱۶ فیزیک شوند. این دانشمندان موفق شدند رفتار غیرمنتظره‌ای را از مواد جامد کشف کنند و درک جدیدی را از جهانی ناشناخته ارائه دادند که در آن ماده حالت‌های عجیبی را به خود می‌گیرد. این سه دانشمند بریتانیایی برای این تحقیقات از مفاهیم توپولوژیکی در فیزیک استفاده کردند.

جایزه نوبل فیزیک در سال ۲۰۱۵ به «تاکاگی کاجیتا» از ژاپن و «آرتور بی مک دونالد» از کانادا به دلیل کشف نوسانات نوترینو رسیده بود. این جایزه به عنوان معتبرترین جایزه در حوزه فیزیک محسوب شده و هر ساله در استکهلم سوئد برگزار می‌شود و یک مدال طلا به همراه دیپلم افتخار به برندگان اعطا خواهد شد.

از سال ۱۹۱۰ تا کنون ۱۰۹ جایزه نوبل فیزیک اعطا شده که در این میان ۴۷ نوبل برنده انفرادی داشته و در سایر موارد مشترک بوده است. «جان باردین» تنها دانشمندی است که موفق شده دو بار این جایزه را دریافت کند. «ماری کوری» و «ماریا ژئوپرت مایر» هم به عنوان تنها زنانی شناخته می‌شوند که این جایزه مهم را از آن خود کردند. میانگین سنی برندگان نوبل فیزیک در طول دوره‌های گذشته ۵۵ سال بوده است.

جایزه نوبل شیمی ۲۰۱۶

سه دانشمند اروپایی افتخار کسب جایزه نوبل ۲۰۱۶ در بخش شیمی را نصیب خود کردند. «ژان پیر ساونج» شیمیدان مطرح فرانسوی، «برنارد فرینگا» شیمیدان هلندی و «فریزر استادرت» از اسکاتلند به دلیل سنتز ماشین آلات مولکولی موفق به دریافت این جایزه شدند. این دانشمندان تحول بزرگی را در ساخت ریزترین ماشین آلات دنیا به وجود آوردند و بر این اساس امکان ساخت موتورها، خودروها و یا حتی خرد کننده‌های دانه‌های قهوه در ابعاد نانویی به وجود آمده است.

این ماشین آلات در تولید مواد جدید و حسگرها و غیره کاربرد زیادی خواهند داشت. ژان پیر ساونج از سال ۱۹۸۳ جرقه این کار را زد و موفقیت بزرگی را در مرتبط ساختن دو مولکول در یک زنجیره به دست آورد.

کمیته نوبل در این خصوص گفته است که این موتورهای مولکولی وضعیت موتورهای الکتریکی در سال ۱۸۳۰ را خواهند داشت. در آن زمان دانشمندان چرخ‌های مختلفی را می‌ساختند اما نمی‌دانستند که روزی آن دستگاه‌ها به قطارهای برقی، ماشین‌های لباسشویی، غذا سازها و سایر ماشین آلات تبدیل خواهد شد. اکنون دانشمندان پیش بینی می‌کنند که در آینده دنیای ما بر پایه ماشین‌های ریز و غیر قابل مشاهده بنا شود.

در سال گذشته نیز سه دانشمند موفق شدند برنده جایزه نوبل شیمی شوند. «توماس لیندال» از سوئد، «عزیز سانچار» از ترکیه و «پول مولدریچ» از آمریکا برای مکانیزم ترمیم DNA جایزه نوبل شیمی 2015 را دریافت کرده بودند.

جوایز نوبل فیزیک، شیمی و پزشکی به عنوان مهم‌ترین جوایز نوبل شناخته می‌شوند اما این مراسم در بخش‌های دیگری هم برگزار می‌شود. جایزه صلح نوبل هر ساله توسط کمیته وابسته به پارلمان نروژ اعطا می‌شود و امسال «خوزه مانوئل سانتوس» رئیس جمهور کلمبیا به دلیل پایان دادن به جنگ ۵۰ ساله با شورشیان فارک این جایزه را از آن خود کرد. نوبل ادبیات و اقتصاد نیز دیگر جوایزی هستند که توسط آکادمی سوئد و فرهنگستان سلطنتی علوم سوئد به برترین‌ها در حوزه خود تعلق می‌گیرد.